ปัญหาและอุปสรรคการบังคับใช้พระราชบัญญัติกองทุนยุติธรรม พ.ศ.2558

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อคุ้มครองสิทธิของประชาชนในการช่วยเหลือผู้ยากไร้และคนไร้ที่พึ่งตามพระราชบัญญัติกองทุนยุติธรรม พ.ศ.2558 เพื่อให้สามารถเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมได้เช่นเดียวกับบุคคลทั่ว ๆ ไป ซึ่งยังพบปัญหาเกี่ยวกับการกำหนดคำจำกัดความของผู้ยากไร้และคนไร้ที่พึ่งที่ยังไม่ปรากฏความหมายไว้อย่างชัดเจนจึงทำให้เกิดปัญหาการตีความถึงสิทธิและหน้าที่และการช่วยเหลือในการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมของกองทุนยุติธรรม นอกจากนั้นยังพบปัญหาสัดส่วนของคณะกรรมการและอนุกรรมการกองทุนยุติธรรมที่ยังไม่มีสัดส่วนของประชาชนที่จะเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการกองทุนยุติธรรม รวมทั้งการกำหนดหลักเกณฑ์การพิจารณาแก่ผู้ขอรับความช่วยเหลือในการดำเนินคดี จากการศึกษาพบว่า พระราชบัญญัติกองทุนยุติธรรม พ.ศ.2558 ไม่ได้กำหนดคำนิยามความหมายของผู้ยากไร้และคนไร้ที่พึ่งจึงทำให้เกิดปัญหาการตีความในการให้ความช่วยเหลือ เพราะในพระราชบัญญัติกองทุนยุติธรรม พ.ศ.2558 ได้กำหนดให้ความช่วยเหลือแก่ผู้ยากไร้เท่านั้น แต่ถ้าพบข้อเท็จจริงว่าเป็นบุคคลที่ไม่มีญาติและไม่มีถิ่นที่อยู่อาศัยก็ถือว่าเป็นคนไร้ที่พึ่งตามนิยามความหมายของคนไร้ที่พึ่งตามพระราชบัญญัติการคุ้มครองคนไร้ที่พึ่ง พ.ศ.2557 จึงไม่ได้รับความช่วยเหลือจากกองทุนยุติธรรม โดยเฉพาะการดำเนินคดี การขอปล่อยตัวชั่วคราว การถูกละเมิดสิทธิมนุษยชน หรือการให้ความรู้ทางด้านกฎหมาย นอกจากนั้น ปัญหาคณะกรรมการกองทุนยุติธรรมยังไม่มีสัดส่วนของประชาชนเข้ามาบริหารงานกองทุนและคณะอนุกรรมการกองทุนยังไม่มีการกล่าวถึงที่มาและองค์ประกอบของคณะอนุกรรมการประจำจังหวัดไว้ในกฎหมาย ส่วนการขอรับความช่วยเหลือจากกองทุนยุติธรรมนั้นจะต้องพิจารณาถึงผลแห่งคดีในอนาคตเป็นหลักโดยมิได้พิจารณาสาระสำคัญของการช่วยเหลือแก่ผู้ยากไร้และคนไร้ที่พึ่ง จึงทำให้พระราชบัญญัติกองทุนยุติธรรม พ.ศ. 2558 ขาดประสิทธิภาพในการบังคับใช้ที่ไม่อาจช่วยเหลือผู้ยากไร้และคนไร้ที่พึ่งได้ตามวัตถุประสงค์แห่งกฎหมายที่กำหนดไว้ จากการศึกษาขอเสนอแนะว่าเห็นควรมีการกำหนดนิยามความหมายของผู้ยากไร้ในพระราชบัญญัติกองทุนยุติธรรม พ.ศ.2558 และให้ขยายความไปถึงคนไร้ที่พึ่งตามพระราชบัญญัติการคุ้มครองคนไร้ที่พึ่ง พ.ศ.2557 เพื่อให้ได้รับสิทธิในการช่วยเหลือตามกองทุนยุติธรรมและกำหนดคณะกรรมการกองทุนยุติธรรมให้มีจำนวนผู้ทรงคุณวุฒิซึ่งเป็นตัวแทนประชาชนในการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพและเป็นที่ประจักษ์ในด้านการเรียกร้องสิทธิและกำหนดที่มาและองค์ประกอบของคณะอนุกรรมการระดับจังหวัดให้ชัดเจนในพระราชบัญญัติกองทุนยุติธรรม พ.ศ.2558 รวมถึงหลักเกณฑ์การพิจารณาควรคำนึงถึงฐานะของผู้ขอรับความช่วยเหลือเป็นหลัก