มาตรการทางกฎหมายและแนวทางปฏิบัติ ที่เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย

Abstract

ผลผลิตทางปัญญาเหล่านี้มีคุณค่าในเชิงเศรษฐกิจและสังคม กระบวนการทางกฎหมายจึงได้มีการพัฒนาขึ้นตามเพื่อให้การคุ้มครองประโยชน์อันควรจะได้รับของผู้ที่เป็นเจ้าของความคิดหรือสิ่งที่สร้างสรรค์ขึ้นมาดังกล่าว เพราะหากปล่อยให้มีการลอกเลียนความคิดกันได้โดยง่าย ก็อาจก่อให้เกิดความเสียหายในเชิงเศรษฐกิจได้เช่นกัน เพราะอาจทำให้คนในสังคมไม่อยากสร้างสรรค์สิ่งใดใหม่ๆสู่สังคมเพราะกลัวจะโดนลอกเลียนความคิดไปอีก อย่างไรก็ตาม รูปแบบการให้ความคุ้มครองความคิดหรือที่เรียกว่าทรัพย์สินทางปัญญาในปัจจุบันนั้น มีความยึดโยงอยู่กับการสร้างสรรค์งานเช่นว่านั้นขึ้นมาก่อนหรือจำเป็นต้องจดทะเบียนเพื่อให้ได้รับการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาของตน สิ่งเหล่านี้จึงถือเป็นอุปสรรคและข้อขัดข้องต่อการคุ้มครองภูมิปัญญาท้องถิ่นของแต่ละชุมชนเช่นกัน นั่นเพราะโดยปกติแล้วภูมิปัญญาท้องถิ่นตามคำนิยามของกรมทรัพย์สินทางปัญญา ไม่ว่าจะเป็นองค์ความรู้ชุมชนท้องถิ่น, การแสดงออกซึ่งศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านและทรัพยากรพันธุกรรมนั้น ล้วนแต่เป็นองค์ความรู้ที่มีการสืบทอดกันในชุมชนมาเป็นเวลานานและสืบทอดต่อกันมาในลักษณะรุ่นต่อรุ่น ซึ่งเป็นการยากที่จะระบุว่าใครคือผู้สร้างสรรค์ในงานดังกล่าว อีกทั้งการให้ความคุ้มครองตามลักษณะทรัพย์สินทางปัญญายังมุ่งเน้นคุ้มครองเป็นรายบุคคลจึงไม่อาจนำมาให้ความคุ้มครองภูมิปัญญาท้องถิ่นได้อย่างเต็มที่หรือเหมาะสม ด้วยเหตุนี้การวางแนวทางเพื่อให้การคุ้มครองเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพจึงเป็นสิ่งที่จำเป็น