ปัญหาการบังคับใช้กฎหมายเกี่ยวกับยาเสพติด: ศึกษาเฉพาะกรณี บทสันนิษฐานเด็ดขาด ตามพระราชบัญญัติ ยาเสพติดให้โทษ พ.ศ. 2522

Abstract

สารนิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงแนวทางในการแก้ไขปัญหาการนำ บทสันนิษฐานเด็ดขาดมาใช้ในคดียาเสพติด เนื่องจากพระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ พ.ศ. 2522 ได้กาหนด “บทสันนิษฐานเด็ดขาด” เพื่อใช้เป็นเกณฑ์ในการแบ่งแยกความผิดฐานครอบครองและครอบครองเพื่อจำหน่ายออกจากกัน บทสันนิษฐานกฎหมายจึงถือเป็นเครื่องมือช่วยให้การปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่สะดวกและรวดเร็วยิ่งขึ้นเพื่อการตั้งข้อหาผู้กระทำความผิด แต่อย่างไรก็ดี การนำบทสันนิษฐานเด็ดขาดมาใช้ในคดียาเสพติด นั้นก่อให้เกิดปัญหาในการบังคับใช้กฎหมายเกี่ยวกับยาเสพติดตามมาด้วยกันหลายประการ จากการศึกษาพบว่า ตามพันธกรณีของอนุสัญญาเดี่ยวว่าด้วยยาเสพติดให้โทษ ค.ศ. 1961 ได้กำหนดให้รัฐภาคีต้องบัญญัติให้การครอบครองยาเสพติดเป็นความผิดอาญาและมีโทษจำคุก แต่สำหรับการเสพยาเสพติดให้โทษนั้นรัฐภาคีสามารถกำหนดให้ผู้เสพเข้ารับการดูแล บำบัดรักษา หรือฟื้นฟูสมรรถภาพผู้เสพได้ อันเป็นการแบ่งแยกแนวทางในการปฏิบัติเพื่อแก้ไขปัญหาระหว่างผู้ค้ายาเสพติดและผู้เสพยาเสพติดออกจากกันอย่างชัดเจน แต่เนื่องจากการพิสูจน์เจตนาในความผิดฐานครอบครองระหว่างผู้ค้าและผู้เสพนั้นกระทำได้ยาก องค์การสหประชาชาติจึงได้มีคำแนะนำให้รัฐภาคีนำบทสันนิษฐานกฎหมายมาใช้เป็นเครื่องมือในการแบ่งแยกเจตนาระหว่างผู้ค้าและผู้เสพตามเกณฑ์ปริมาณยาเสพติดที่เห็นว่าเหมาะสม โดยมิได้บังคับว่ารัฐภาคีจะต้องนำบทสันนิษฐานเด็ดขาดมาใช้ แต่อย่างไรก็ดี ประเทศไทยได้นาบทสันนิษฐานเด็ดขาดมาใช้เป็นเครื่องมือในการแบ่งแยกความผิดฐานครอบครองและครอบครองเพื่อจำหน่ายออกจากกัน ทำให้ผู้กระทำความผิดไม่สามารถพิสูจน์หรือโต้แย้งเป็นอย่างอื่นได้ จึงเป็นการบัญญัติกฎหมายที่มุ่งเน้นการข่มขู่และปราบปรามมากกว่าเพื่อแบ่งแยกผู้เสพและผู้ค้าตามวัตถุประสงค์ของคำแนะนำขององค์การสหประชาชาติ ในขณะที่รัฐภาคีอื่น ๆ ได้นาบทสันนิษฐานไม่เด็ดขาดมาใช้โดยเปิดโอกาสให้มีการพิสูจน์โต้แย้งได้ หรือไม่มีการกาหนดปริมาณยาเสพติดไว้ในกฎหมายโดยเป็นดุลพินิจของศาล หรือกำหนดความผิดฐานครอบครองและความรุนแรงของบทลงโทษตามปริมาณการครอบครอง ยาเสพติด อีกทั้งยังพบว่าการนำบทสันนิษฐานเด็ดขาดมาใช้ในคดียาเสพติดนั้นก่อให้เกิดปัญหา ที่ตามมาด้วยกันหลายประการ กล่าวคือ การปิดปากมิให้นำพยานหลักฐานมาพิสูจน์โต้แย้งถึงเจตนาที่แท้จริงของผู้กระทำความผิดนั้นทำให้เกิดความไม่เป็นธรรมในการต่อสู้คดี, การกำหนดความผิด จากปริมาณยาเสพติดโดยไม่คำนึงถึงเจตนาผู้กระทำความผิด ส่งผลต่อการลงโทษที่ไม่ได้สัดส่วน กับความร้ายแรงของการกระทำความผิด และไม่เป็นไปตามวัตถุประสงค์การลงโทษ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีที่ผู้กระทำความผิดเป็นเพียงผู้เสพ และตลอดจนเป็นการจำกัดดุลพินิจของศาล ในการพิจารณาและพิพากษาคดี