ขอบเขตอำนาจและการจัดการข้อพิพาทก่อนแต่งตั้งคณะอนุญาโตตุลาการ ของสถาบันอนุญาโตตุลาการในประเทศไทย

Abstract

“สถาบันอนุญาโตตุลาการ” เป็นหน่วยงานหรือสถาบันที่จัดตั้งขึ้นเพื่อให้บริการด้านการระงับข้อพิพาททางอนุญาโตตุลาการ แม้ว่าสถาบันอนุญาโตตุลาการจะไม่มีอำนาจในการวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาท แต่ก็มีอำนาจในการดำเนินการต่าง ๆ ที่จำเป็นเพื่อให้การดำเนินกระบวนพิจารณาในชั้นอนุญาโตตุลาการสามารถกระทำการต่อไปได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งก่อนที่จะมีการแต่งตั้งคณะอนุญาโตตุลาการ ดังนั้น สถาบันอนุญาโตตุลาการจึงต้องมีความเป็นกลางและความเป็นอิสระเพื่อเป็นหลักประกันการจัดการข้อพิพาทอย่างบริสุทธิ์ยุติธรรม เนื่องจากในประเทศไทยมีสถาบันอนุญาโตตุลาการที่จัดตั้งขึ้นเพื่อให้บริการด้านการระงับข้อพิพาททาอนุญาโตตุลาการทั่วไปที่เป็นหลักสองแห่ง คือ สถาบันอนุญาโตตุลาการ สำนักงานศาลยุติธรรม และสถาบันอนุญาโตตุลาการ มีสถานะเป็นส่วนราชการหรือหน่วยงานของรัฐไม่ว่าทางใดทางหนึ่ง ทำให้สถานะทางกฎหมาย ขอบเขตอำนาจและการจัดการข้อพิพาท รวมถึงความสัมพันธ์ในสัญญาอนุญาโตตุลาการของสถาบันอนุญาโตตุลาการในประเทศไทยยังไม่สอดคล้องกับหลักสากลและไม่เหมาะสมกับลักษณะขอบเขตอำนาจและการจัดการข้อพิพาทของสถาบันอนุญาโตตุลาการที่เป็นหลักสากล ซึ่งทำให้เกิดผลกระทบต่อรูปแบบวิธีการคัดค้านขอบเขตอำนาจและการจัดการข้อพิพาทของสถาบันอนุญาโตตุลาการก่อนการแต่งตั้งคณะอนุญาโตตุลาการ ผลจากการศึกษาพบว่า สมควรส่งเสริมและผลักดันให้สถาบันอนุญาโตตุลาการเป็นหน่วยงานอิสระไม่มีสถานะเป็นหรืออยู่ในสังกัดส่วนราชการหรือหน่วยงานของรัฐ รวมถึงแก้ไขเพิ่มเติมบทบัญญัติของพระราชบัญญัติอนุญาโตตุลาการ พ.ศ. 2545 โดยยกร่างบทบัญญัติเพื่อรับรองความมีอยู่และอำนาจของสถาบันอนุญาโตตุลาการให้มีความชัดเจน รวมถึงบทบัญญัติ ว่าด้วยกระบวนการชั้นพิจารณาอนุญาโตตุลาการที่เกี่ยวกับการเริ่มต้นกระบวนพิจารณาหรือเสนอข้อพิพาทซ้อนหรือการดำเนินกระบวนพิจารณาทางอนุญาโตตุลาการซ้ำ เพื่อป้องกันแก้ไขมิให้เกิดการดำเนินกระบวนพิจารณาแบบคู่ขนาน (Parallel Proceedings)